سرزمین هندوستان به عنوان دومین کشور پرجمعیت دنیا و دارای متنوع ترینِ باورها و ادیان است. اصلی ترین باور این سرزمین، دین هندو می باشد. دینی که پر از مناسبت ها و جشنواره های مختلف و رنگارنگ است. به جرات می توان گفت بزرگترین فستیوالهای جهان و با تنوع زیاد در این شبه قاره برگزار می گردد. تقریباً می توان گفت ماهی از سال نیست که حداقل یک جشنواره در آن نباشد.

از جمله این فستیوالها، جشنواره "کریشنا جانماشتامی" می باشد که یکی از محبوب ترین جشنواره ها در هند محسوب می گردد و در سراسر این کشور، با شور شوق خاصی برگزار می شود. این جشنواره به مناسبت سالروز تولد"شری کریشنا" یا "لُرد کریشنا" می باشد (هندو ها پیشوندهای "شری" و "لُرد" را جهت احترام در قبل از اسامی بزرگان خود بکار می برند). به باور مردم هندو، "کریشنا" ، قدرتمندترین تجسم انسانیِ " لُرد ویشنو" می باشد. برای درک بهتر جشنواره "جانماشتامی" لازم است مختصری از داستان زندگی "شری کریشنا" بدانیم.

"کریشنا" در حدود ۵۲۰۰ سال پیش در "ماتهورا" (در دویست کیلومتری دهلی امروزی) بدنیا آمد. او در سرزمینی مملو از هرج و مرج متولد شد که مردمان آن تحت ظلم و ستم افرادی شیطانی بودند و روزگار سختی می گذراندند. حاکم ظالم آن زمان بنام "کانسا"، دایی کریشنا بود که حتی پدر کریشنا یعنی "واسودِو" را زندانی کرده بود. او از طریق پیشگوها اطلاع یافته بود که خواهر زاده اش او را خواهد کشت وتلاش می کرد به محض اینکه فرزندی از خواهرش"دِواکی" متولد شود او را بکشد. به همین دلیل پدر و مادر کریشنا پس از تولدش مخفیانه او را نزد زن و شوهری فرستادند و کریشنا نزد آن ها پرورش یافت. به باور هندوها ظهور کریشنا در آن دوران برای از بین بردن نیروهای شیطانی و برقراری صلح وآرامش و بازگرداندن آزادی به مردم بوده است، که درنهایت هم "کانسا" به دست کریشنا کشته شد.

 دوران کودکی کریشنا توام با داستانها و بازیگوشیهای حکمت آمیزی بوده است که بسیاری از آداب و مراسم "جانماشتامی" اشاره به آن دارد. کریشنا زندگی را بازی الهی می دانست و آنرا  "لیلا" می نامید. در جوانی بیشتر با علاقه اش به موسیقی و فلوتی که می نواخت شناخته می شود. در بزرگسالی نیز نقش بزرگی در"مهابهارتا" که شامل وقایع حماسی و تاریخی هند است ایفا کرده است و ایده "باکتی" (ستایش و دلسپردگی) و نظریه "نتیجه عمل نیک" از تعالیم او می باشد که در کتاب "گیتا" انعکاس یافته است.

مراسم و آیینهایی که درفستیوال "جانماشتامی" برگزار می شوند همگی اشاره به زندگی و وقایع زندگی "کریشنا" دارند. این جشنواره نامهای مختلفی دارد؛ از جمله "کریشنا جانماشتامی"، "ساتام آتهام" ، "گوکولاشتامی"، "آشتامی روهینی" ویا "شری کریشنا جایانتی" که همگی اشاره به تولد "کریشنا" دارد.

مطابق تقویم هندو، این جشن مذهبی هشتمین روز پس از قرص کامل ماه "شراوانا" (ازماههای تقویم هندو) است که در محدوده زمانی ماههای آگوست و سپتامبر می باشد. هندو ها معتقدند که کریشنا در نیمه شب "آشتامی" (هشتمین روزِ ماه) در شبی تاریک، بارانی و توفانی به دنیا آمد.

کریشنا در تمامی هند مورد ستایش است اما در مناطق ویژه ای که او بدنیا آمد و دوران کودکی ، جوانی و بزرگسالی خود را در آنها گذراند دارای احترام و تقدس ویژه ای می باشد. مناطق "ماتهورا" (زادگاه) و"ورینداوَن" در ایالت "اوتارپرادش" ، "جاگان ناتها" در ایالت "اودیسا" ، "مایاپور" در ایالت "بنگال غربی"، "دوارکا" در ایالت "گجرات"، "پَندهارپور" در ایالت "ماهاراشترا" ، "اودوپی" در ایالت "کارناتاکا"و "ناتوارا" در ایالت "راجستان" از جمله این مکانهای ویژه هستند که کریشنا دوران زندگی خود را در آنها گذراند. در روز جانماشتامی بسیاری از پیروان کریشنا از سراسر هند در این مکانها  گرد هم می آیند و مراسم و جشنهای ویژه ای برگزار می کنند.

از یک هفته قبل از جانماشتامی همه به مهیا کردن مقدمات برگزاری این مراسم مشغولند. در روز جانماشتامی معابد کریشنا به طرز زیبایی توسط پیروان او تزیین، گل آرایی و چراغانی می شوند. 

موسیقی و آهنگهای مذهبی هندو در همه جای کشور شنیده می شود. نمایشهای مذهبی "راسلیلا" که  یادآور وقایع زندگی کریشنا و محبّتی که او به همسرش "رادها" داشت، در این روزها برگزار می شود. رقص نیز جزء جدایی ناپذیر ِاین جشنواره است بخصوص اجرای رقص چوب آیینی که از زمان کریشنا آغاز شده بود در جای جای هند به چشم می خورد. نمایشهای "کریشنا لیلا" نیز که برگرفته از داستانهای دوران کودکی او می باشد، در این روزها طرفداران بسیاری دارد.

بسیاری از پیروان "کریشنا" در این روز، روزه می گیرند و شب را به عبادت ) پوجا ( و شب زنده داری می پردازند. در نیمه شب "جانماشتامی" ، تندیس "بال کریشنا" (تندیس کریشنا در فرم کودک) را شستشو داده و در گهواره ای قرار می دهند و به نشان زمان تولد کریشنا زنگها را به صدا در می آورند  و در صدفهای مارپیچ می دمند. و مراسم "آرتی" انجام می دهند که در آن ظرفهایی که حاوی چراغهای روغنی و کافور مشتعل می باشد را به همراه عودهای معطر در مقابل تندیس به حرکت در می آورند و سرود مخصوص

"آرتی" را می خوانند. سپس روزه خود را با کمی شیرینی و غذاهایی که بطور ویژه برای این مراسم تهیه شده است باز می کنند. ستایش "شری کریشنا" و گوش دادن به حکایات و تعالیم وی ،خواندن سرودهای کتاب "گیتا"، و خواندن "منترا" و دعا و آهنگهای مذهبی (بَجَن) از جمله کارهایی است که هندوها در شب زنده داری خود به آن می پردازند. روزه داری در این روز درمیان هندوهای منطقه "دوارکا" در ایالت گجرات ، ایالت "اودیسا" و ایالت "بنگال غربی" بسیار متداول تر است.

در ایالت "ماهاراشترا" در روز جانماشتامی هزاران نفر برای  نمایش مفرّح "دَهی هَندی" (نمایش شکستن سمبلیک ظرف ماست) که از داستانهای کودکی کریشنا است در خیابانها جمع می شوند. کوزه بزرگی حاوی ماست را در جای بلندی در وسط خیابان آویزان می کنند و جوانهای داوطلب با بالا رفتن بر دوش یکدیگر سعی می کنند برج انسانی هرمی شکلی بسازند تا خود را به کوزه برسانند و آنرا بشکنند و جایزه بگیرند.

در شهر "دوارکا" در ایالت گجرات به عنوان سرزمین کریشنا به طور ویژه ، جشنهای بسیار بزرگ و با جمعیتی عظیم برگزار می گردد. در آنجا نیز مراسمی شبیه"دهی هَندی" بنام "مکهان هَندی" برگزار می شود که در کوزه ای که آویزان میکنند روغن حیوانی یا کره میریزند. گروههای مختلف رقص محلی نیز در مقابل معابد به اجرای رقص می پردازند. و مردم نیز بطور مداوم برای بازدید معبد و ادای احترام صف می کشند. کشاورزان گاوها و درشکه آنرا تزیین می کنند و جایگاهی برای تندیس کریشنا بر آن می سازند و با رقص و آواز بدنبال آن حرکت می کنند.

در منطقه "جامو" جوانان در جشن جانماشتامی بالای پشت بامها بادبادک های رنگارنگ هوا می کنند. برخی از مردم کودکان خود را به شکل کریشنا و "گوپی ها" (که زنانی بودند که در زمان کریشنا از گاوها نگهداری و شیر دوشی می کردند) در می آورند و همراه با رقص و موسیقی، دورانی از زندگی کریشنا که چوپانی می کرده است را شبیه سازی می کنند.

از جمله آداب دیگر جشن جانماشتامی "چاپّان بهاگ" است؛ که شامل شصت و پنج مورد از خوراکیهایی می شود که مورد علاقه کریشنا بوده است. خوراکی هایی که شامل انواع شیرینی ، میوه ، نوشیدنی و خوراکیهای نَمَکین می باشد. به این صورت که در ابتدا همه این خوراکیها را در ظرفهایی تقدیم به "کریشنا" نموده و سپس به عنوان غذای متبرک بین مردم تقسیم می کنند.

"ماکّهان" (کَره) و "میشری" (شکر حبه ای) از خوراکیهایی است که به طور ویژه مورد علاقه کریشنا در دوران کودکی او بوده است که در این روزها هندوها در معابد تقدیم کریشنا می کنند و همه جا به وفور یافت می شود.

تعدادی از معابد معروف کریشنا عبارتند از: "معبد بانکه بیهاری" در "ورینداون"، معبد "دوارکا دیش" در "دواریکا"، معبد "جوال کیشور" در شهر"ماتهورا"، معبد" گورو وایور" در ایالت "کِرلا" ، معبد "شری کریشنا" درشهر"اودوپی" ، معبد "گوویند دِوجی" در شهر "جِیپور" ، معبد"راجا گوپالاسوامی" در ایالت "تامیل نادو" ، معبد "وِنو گوپالاسوامی" در ایالت"کارناتاکا" و معبد"نات دوارا" در شهر "اودایپور". اگر چه در ایالتها و جاهای مختلف هند رسوم متفاوتی وجود دارد اما همگی دریک اصل اشتراک دارند و آن دلسپردگی و محبتی است که هندو ها برای "شری کریشنا" قایل هستند . او به عنوان یکی ازاصلی ترین کسانی است که در مذهب هندو مورد ستایش است و در تاریخ باستانی وحماسی و فرهنگ هند نقش بسیار بزرگی دارد.

این جشنواره علاوه بر هندوستان در کشورهای نپال، بنگلادش، مالزی، سنگاپور و غیرو برگزار می گردد. باتوجه به اینکه جمعیت قابل توجهی از هندو ها در کشور های غربی ساکن هستند در کشورهایی مانند کانادا، امریکا ، فرانسه و نیوزیلند نیز هرساله جشنواره جانماشتامی برگزار می شود.

سال ۱۳۹۶